Herkomstonderzoek
Om de vraag te kunnen beantwoorden hoe we om moeten gaan met objecten uit koloniale context, is informatie over de herkomst- en verwervingsgeschiedenis belangrijk. Maar hoe onderzoek je de geschiedenis, herkomst en betekenis van objecten die verworven zijn in een koloniale context?
De Minister van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur vroeg in 2019 een proefproject te starten met als doel een methodiek te ontwikkelen voor herkomstonderzoek naar collecties uit een koloniale context. Specialisten van drie erfgoedinstellingen bogen zich over die vraag: NIOD, Wereldmuseum en het Rijksmuseum Amsterdam. De resultaten zijn vastgelegd in het eindrapport Sporen dat de drie stappen van het onderzoek beschrijft: selecteren & prioriteren van objecten, onderzoeken en verslagleggen.
De methodiek is vastgelegd aan de hand van objecten uit de Rijkscollectie die vanuit Indonesië en Sri Lanka in Nederland terecht zijn gekomen. Onderzoekers uit de herkomstlanden waren onderdeel van het project.
Wat is herkomstonderzoek?
Herkomstonderzoek werd binnen disciplines als kunstgeschiedenis en archeologie altijd al uitgevoerd, meestal om de authenticiteit van objecten en toeschrijvingen vast te stellen. Met betrekking tot objecten met een koloniale geschiedenis verstaan we onder herkomstonderzoek het onderzoek naar de geschiedenis van de verwerving van objecten en opeenvolgende eigenaren, voor en nadat ze uit hun oorspronkelijke context zijn gehaald. Ook zijn we geïnteresseerd in de toenmalige en hedendaagse functie, betekenis en waarde van objecten voor de oorspronkelijke eigenaars/gebruikers, en de verschuiving van die betekenis ten gevolge van de verwerving en reis naar Nederland.
Wie doen herkomstonderzoek?
Herkomstonderzoek is een belangrijk onderdeel van verantwoord collectiebeheer zoals ook vastgelegd is in de Ethische Code voor Musea van ICOM. De instelling die een object in beheer heeft, is verantwoordelijk voor het onderzoek om de herkomst te achterhalen van de objecten in de collecties. In musea wordt herkomstonderzoek meestal gedaan door of in afstemming met de conservator.
Hoe doe je herkomstonderzoek?
Het onderzoek naar koloniale collecties kent een specifieke complexiteit. Daarbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan de koloniale uitgangspunten van waaruit deze collecties verzameld en gecategoriseerd zijn. Ook moet er aandacht zijn voor de eenzijdige aard van het beschikbare bronnenmateriaal en de verschillende culturele en politieke betekenissen van objecten in (voormalige) koloniserende en gekoloniseerde landen. Een uitgebreide handleiding is te vinden in het rapport Sporen.
Gepubliceerde herkomstrapporten
Verschillende collectiebeherende instellingen zijn bezig met onderzoek naar de geschiedenis, herkomst en betekenis van objecten verworven in een koloniale context. De resultaten van herkomstonderzoek worden gepubliceerd in rapporten met een uitgebreide uitleg over gebruikte methoden en reconstructie van de herkomst van een object. Hieronder bundelen we herkomstrapporten die je online kunt vinden:
- Herkomstverslagen van de Rijksmuseumcollectie
- Provenance reeks van het Wereldmuseum
- Herkomstverslagen in het kader van PPROCE door Wereldmuseum
Bij de adviezen van de Commissie Koloniale Collecties wordt in de bijlage het herkomstrapport bijgevoegd. Dit is voor iedereen openbaar te raadplegen: